Bukowina Tatrzańska i rdzenni górale

Co warto wiedzieć o góralach z Bukowiny Tatrzańskiej

Wieś Bukowina Tatrzańska jako jedna z ostatnich na Skalnym Podhalu została ,,skolonizowana” przez protoplastów obecnych jej mieszkańców pod koniec XVI wieku. Myli się ten kto sądzi, że jest to jednolita społeczność osiedlona w tym samym czasie. Pierwszymi osadnikami byli co prawda chłopi wędrujący z biegiem rzek w poszukiwaniu ziem uprawnych, ale ta polska grupa etniczna z biegiem lat skutecznie była zasilana zarówno przez pasterzy wołoskich i spiskich, uciekinierów węgierskich, Romów a nawet pospolitych banitów. Do dzisiaj funkcjonują również nazwiska pionierskich osadników, wśród których wiele jest zresztą bardzo popularnych i ,,międzynarodowych” jak: Budz, Kuruc, Głodziak, Para, Kuchta, Chowaniec, Sztokfisz, Madej, Szyszka, Wojtyczka, Pawlikowski i wiele innych. Zderzenie tylu kultur na tak niewielkim obszarze wykształciło niezwykłe cechy u jej mieszkańców mogące wzbudzać szacunek nawet we współczesnym świecie.

Hart ducha i zaradność pozwoliły przeżyć lata głodu, represji i klęsk żywiołowych. Pomogły w tym ewidentnie tradycyjne umiejętności zaczerpnięte z wielu kultur, które dziś mogłyby stanowić podręczniki szkół przetrwania. Nędza potrafiła również jednoczyć. Wśród zachowanych dokumentów jest niezwykły (jak na owe czasy) wyrok królewski podpisany przez Zygmunta III w roku 1630 w sprawie łamania praw przez starostę Komorowskiego a nawet skarga na dziedzica Emanuela Homolacza (1846 r.) podpisana krzyżykami przez setkę niepiśmiennych mieszkańców gminy. Walka górali o ,,swoje” okazała się też w jednym przypadku wielkim aktem patriotyzmu. Mało kto wie, że słynny spór o Morskie Oko mógł się zakończyć dla Polski porażką. Jedynie dzięki zaangażowaniu bukowian i hrabiego Zamoyskiego ten lokalny spór o granicę urósł do międzynarodowego procesu rozstrzygniętego na korzyść Polski przez trybunał w Grazu w roku 1902.

Niebywały upór mieszkańców i zdolność do podejmowania wspólnego wysiłku, zadecydowały też o obecnym kształcie wsi. Zaangażowanie w rozbudowę najważniejszych obiektów takich jak szkoła, kościół, poczta czy remiza przyniosło się na płaszczyznę gospodarczą już pod koniec dwudziestego wieku. Widoczna w obecnym krajobrazie mnogość wyciągów narciarskich, baseny termalne i inne atrakcje turystyczne nie są dziełem państwowych instytucji, ale wspólnego działania autochtonów.

Wieloetniczne pochodzenie górali z Bukowiny miało niebagatelny wpływ również na rozwój kultury, objawiając w sztuce ludowej wiele samorodnych talentów. Do współczesnych zaliczamy między innymi Józefa Pitoraka, Bronisławę Konieczną czy Józefa Koszarka. Przykładem godnym naśladowania jest kontynuowanie w Bukowinie rzemieślniczych tradycji w Szkole Ginących Zawodów i nie wymuszone uczestniczenie w regionalnych strojach zarówno w obrządkach religijnych jak i imprezach cyklicznych.

Górale z Bukowiny Tatrzańskiej ukształtowali swoją wieś